Mieszkańcy Sri Lanki w sobotę zagłosują nad wyborem 10. prezydenta tego południowoazjatyckiego państwa. Będą to pierwsze wybory od katastrofalnego kryzysu gospodarczego w 2022 r., który doprowadził do niewypłacalności kraju.
Miesiące niedoborów żywności i paliwa doprowadziły do chaosu politycznego, który zmusił ówczesnego prezydenta Gotabayę Rajapaksę do ucieczki z kraju w lipcu 2022 r.
Obecny prezydent Ranil Wickremesinghe, który przejął władzę od Rajapaksy i od tego czasu próbuje odwrócić sytuację gospodarczą, ubiega się o reelekcję. Jego rywalami są Anura Kumara Dissanayake z partii Janatha Vimukthi Peramuna (JVP) i Sajith Premadasa z partii Samagi Jana Balawegaya (SJB).
Oto, jak odbędą się wybory, co obiecują najwięksi kandydaci i co jest stawką dla narodu liczącego 22 miliony ludzi.
O której godzinie rozpoczynają się wybory na Sri Lance?
Głosowanie rozpocznie się o 7 rano (01:30 GMT) w sobotę w 13 134 lokalach wyborczych w kraju. Lokale wyborcze zostaną zamknięte o 16:00 (10:30 GMT). Liczenie głosów ma się rozpocząć o 21:30 (16:00 GMT).
Jak wyglądają wybory na Sri Lance?
- Nadzór nad wyborami sprawuje niezależny organ o nazwie Komisja Wyborcza Sri Lanki (ECSL).
- Około 17 milionów ludzi z 22-milionowej populacji Sri Lanki jest uprawnionych do głosowania. Obywatele Sri Lanki w wieku 18 lat lub starsi, którzy są zarejestrowani w komisji wyborczej, mogą głosować.
- Policja, wojsko i inni urzędnicy państwowi, którzy nie mogą osobiście oddać głosu w dniu wyborów, głosują za pośrednictwem kart do głosowania korespondencyjnego z wyprzedzeniem. W tym roku głosowanie z wyprzedzeniem odbyło się 11 i 12 września, zgodnie z International Foundation for Electoral Systems (IFES).
- Wyborcy klasyfikują na karcie do głosowania maksymalnie trzech kandydatów w kolejności, w jakiej ich preferują.
- Aby zapewnić sobie miejsce prezydenta w pierwszej turze, kandydat musi uzyskać 50 procent głosów jako pierwszy wybór.
- Jeśli żaden kandydat nie wygra 50 procent w pierwszej rundzie, druga runda liczenia odbywa się między dwoma najlepszymi kandydatami z pierwszej rundy. Pozostali kandydaci są eliminowani.
- Nie przeprowadza się głosowania uzupełniającego w celu wyłonienia prezydenta. Zamiast tego brane są pod uwagę drugie preferencje na kartach do głosowania dla wyeliminowanych kandydatów. Jeśli te drugie preferencje dotyczą któregokolwiek z dwóch najlepszych kandydatów, są one przenoszone do ich wyników.
- Jeżeli jeden z dwóch pozostałych kandydatów zostanie oznaczony jako trzeci preferowany, głos zostanie policzony na tego kandydata.
- Zgodnie z 19. poprawką do konstytucji Sri Lanki, uchwaloną w 2015 r., prezydent sprawuje urząd przez pięć lat, z możliwością dwóch kadencji.
Kim są kluczowi kandydaci?
Łącznie 38 kandydatów rywalizuje o najwyższe stanowisko kierownicze w tym południowoazjatyckim państwie. Początkowo kandydatów było 39, ale jeden kandydat, niezależny Idroos Mohamed Ilyas, zmarł w sierpniu na atak serca.
Kluczowymi kandydatami są:
Ranil Wickremesinghesześciokrotny premier, objął urząd tymczasowego prezydenta w lipcu 2022 r. po usunięciu Rajapaksy. Podczas gdy 75-latek był związany z centroprawicową Zjednoczoną Partią Narodową (UNP), ubiega się o najwyższe stanowisko jako kandydat niezależny.
Wickremesinghe prowadzi kampanię pod hasłem „Puluwan Sri Lanka” („Sri Lanka może”) i przekazuje przesłanie, że wyciągnął kraj z kryzysu gospodarczego.
Ale podczas gdy kilka wskaźników ekonomicznych uległo poprawie — inflacja spadła drastycznie, a produkt krajowy brutto (PKB) rośnie — Wickremesinghe jest również krytykowany przez przeciwników za przynależność do tej samej elity politycznej, która jest obwiniana za kryzys gospodarczy w 2022 r. Urzędujący prezydent rządził przy wsparciu partii Sri Lanka Podujana Peramuna (SLPP) rodziny Rajapaksa.
Krytycy oskarżają również Wickremasinghego — którego polityka obejmowała cięcia w programach opieki społecznej w celu zrównoważenia budżetu kraju — o to, że przerzuca ciężar poświęceń niezbędnych do ożywienia gospodarczego kraju na słabsze warstwy społeczeństwa lankijskiego.
Anura Kumara Dissanayake należy do marksistowskiej partii Janatha Vimukthi Peramuna (JVP), która zyskała na popularności po kryzysie z 2022 r.
Jednak popularność Dissanayake wzrosła od czasu masowego ruchu protestacyjnego znanego jako Aragalaya [Sinhalese for “struggle”] – wybuchły przeciwko ówczesnemu prezydentowi Gotabaya Rajapaksie i jego bratu, premierowi Mahindzie Rajapaksie. Obaj zostali zmuszeni do rezygnacji.
55-letni Dissanayake aktywnie uczestniczył w protestach i krytycznie wypowiadał się na temat umowy pomocowej o wartości 2,9 mld dolarów zawartej przez Wikremesinghe z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW), która doprowadziła do wzrostu kosztów życia mieszkańców Sri Lanki.
Chociaż partia JVP jest nadal marginalnym graczem w parlamencie Sri Lanki, popularność Dissanayake’a gwałtownie rośnie. W centrum jego kampanii politycznej znajduje się obietnica wyeliminowania korupcji, która najwyraźniej znalazła oddźwięk wśród dużej części społeczeństwa Sri Lanki.
Sajith Premadasa założył populistyczną partię Samagi Jana Balawegaya (SJB) po odłączeniu się od UNP Wikremesinghego. Premadasa, syn byłego prezydenta Ranasinghe Premadasy, jest obecnym liderem opozycji w parlamencie Sri Lanki.
Premadasa, od dawna rywal Wickremasinghego, gdy obaj należeli do UNP, startował także w wyborach prezydenckich w 2019 r., w których przegrał z Gotabayą Rajapaksą.
Jego ojciec, były prezydent Premadasa, został zamordowany w 1993 r. przez rebeliantów należących do tamilskiej grupy separatystycznej, Liberation Tigers of Tamil Eelam. Jednak Premadasa w ostatnich latach próbował zabiegać o głosy Tamilów w kraju — społeczność ta stanowi 11 procent narodu o buddyjskiej większości.
Wybitna partia reprezentująca Tamilów z północy i wschodu kraju, Illankai Tamil Arasu Kadchi (ITAK), udzieliła poparcia liderowi opozycji Premadasie. W wyborach w 2019 r. głosowała na niego znaczna liczba Tamilów.
Namal Rajapaksa z SLPP jest najmłodszym kandydatem w wieku 38 lat i najstarszym synem Mahindy Rajapaksy, który pełnił funkcję prezydenta i premiera kraju. Jest bratankiem usuniętego prezydenta Gotabayi Rajapaksy i twierdzi, że wprowadzi zmiany. Jednak poparcie dla rodziny Rajapaksa jest najniższe z powodu spustoszenia gospodarczego w 2022 r.
W latach 2020–2022 Namal Rajapaksa był ministrem młodzieży i sportu pod przewodnictwem swojego wujka.
Żadna z 38 kandydatek w wyborach nie jest kobietą, chociaż w 1960 r. Sri Lanka dała światu pierwszą kobietę na stanowisku premiera – premier Sirimavo Bandaranaike.
Kto prowadzi w sondażach na Sri Lance?
Sondaże wskazują, że faworytem może być Dissanayake.
Obejmuje to badanie Sri Lanka Opinion Tracker Survey przeprowadzone przez Institute for Health Policy (IHP), które wykazało lewicowego lidera z 48 procentami, a następnie Premadasę z 25 procentami. Urzędujący Wickremesinghe jest trzeci z 20 procentami. Namal Rajapaksa jest daleko w tyle z 5 procentami.
Według strony internetowej Numbers.Ik, która gromadzi statystyki dotyczące Sri Lanki, Dissanayake prowadzi z 40 procentami, a za nim Premadasa z 29 procentami i Wickremesinghe z 25 procentami. Dane te opierają się na danych online zebranych między 9 a 16 września.
O co toczy się gra?
Gospodarka jest prawdopodobnie największym problemem dla Sri Lankijczyków w wyborach. Gospodarka kraju załamała się w 2022 r., inflacja wzrosła do 70 procent, a waluta straciła na wartości o 45 procent. Przez miesiące ludzie ustawiali się w długich kolejkach po paliwo, co miało negatywny wpływ na codzienne życie.
Uważa się, że polityka gospodarcza byłego prezydenta Rajapaksy i wybuch pandemii COVID-19 przyczyniły się do najgorszego kryzysu gospodarczego w kraju wyspiarskim.
Choć niektóre wskaźniki ekonomiczne poprawiły się pod rządami Wickremasinghe’a, krytycy twierdzą, że miało to swoją cenę: pożyczki udzielone przez MFW spowodowały wzrost podatków i cen energii elektrycznej w ramach umowy z międzynarodowym pożyczkodawcą.
„Z powodu erozji wskaźników społeczno-ekonomicznych, takich jak bezpieczeństwo żywnościowe i wskaźniki ubóstwa, dobrobyt i rozwój ludzi są poważnie zagrożone” – powiedział Rajni Gamage z Instytutu Studiów Azji Południowej na Narodowym Uniwersytecie Singapuru.
Chociaż zarówno Premadasa, jak i Dissanayake powiedzieli, że będą kontynuować ratowanie MFW wynegocjowane z Wickremesinghe w zeszłym roku, zobowiązali się do obniżenia podatków i prywatyzacji. Premadesa, w wywiadzie dla agencji prasowej Associated Press, powiedział, że rozpoczął już rozmowy z MFW w celu złagodzenia obciążeń podatkowych ludzi.
W tym roku głosy mniejszości etnicznych mogą zmienić wynik wyborów tak samo, jak miało to miejsce w poprzednich sondażach. Wiodący kandydaci są wszyscy Syngalezami, ale wyborcy pochodzą z różnych społeczności, w tym Tamilów, Maurów, Muzułmanów i Burgherów.
Podczas gdy kampania Dissanayake’a opiera się na gromadzeniu poparcia społecznego, powiedział, że nie żałuje poparcia dla wojny rządu Rajapaksy z Tamil Tigers. Zbrojna rebelia tamilskich rebeliantów została stłumiona w 2009 r. przez prezydenta Mahindę Rajapaksy po 26 latach.
Z drugiej strony Wickremesinghe próbuje zaapelować do tamilskich polityków, aby osłabić poparcie społeczności dla Premadasy.
„Jedną z rzeczy, która naprawdę wyróżnia te wybory, jest brak silnego dyskursu ideologicznego wśród trzech głównych kandydatów” – powiedział Gamage z Narodowego Uniwersytetu Singapuru.
„Tego rodzaju podziałowy nacjonalizm buddyjski syngaleski, jaki widzieliśmy podczas kampanii prezydenckiej w 2019 r., jest teraz o wiele mniej widoczny” – powiedziała w wywiadzie dla Al Jazeery.
„Jeśli przyjrzymy się trzem głównym kandydatom, to panuje większa lub mniejsza zgoda co do konieczności kontynuowania obecnego programu MFW.
„Istnieją drobne rozróżnienia co do sposobu, w jaki miałoby to zostać zrobione, tj. wskaźniki zarządzania i pewne różnice w roli rynku i państwa, ale ogólnie rzecz biorąc istnieje to, co identyfikujemy jako liberalny konsensus”.
Kiedy zostaną ogłoszone wyniki?
Organ wyborczy nie podał konkretnej daty ogłoszenia wyników wyborów.
W wyborach w 2019 r. wyniki ogłoszono dzień po głosowaniu.
Co się stanie, jeśli nikt nie zdobędzie większości?
W poprzednich wyborach było tylko dwóch kandydatów, którzy rywalizowali ze sobą. Jeden kandydat wyłonił się jako wyraźny zwycięzca, a drugi lub trzeci wybór nigdy nie był brany pod uwagę.
Analitycy twierdzą, że przy większej liczbie kandydatów w walce i trzech kandydatach ze znacznym poparciem istnieje realne prawdopodobieństwo, że żaden kandydat nie uzyska wymaganej większości 50 procent. Może to wydłużyć czas głosowania bardziej niż zwykle.
