Zastąpienie Yoava Gallanta byłym ministrem spraw zagranicznych Israelem Katzem mogłoby uratować twarz
Polityka izraelska przyjęła nagły zwrot w dniu wyborów prezydenckich w USA. Premier Benjamin Netanjahu zdymisjonował swojego ministra obrony Yoava Gallanta.
Netanjahu ogłosił swoją decyzję o mianowaniu ministra spraw zagranicznych Israela Katza na nowego ministra obrony. Gideon Sa’ar, były członek partii Likud Netanjahu, a obecnie lider platformy politycznej Nowa Nadzieja, został nowym ministrem spraw zagranicznych Izraela. Pod koniec września Sa’ar oświadczył, że odrzucił stanowisko ministra obrony, które rzekomo zaproponował mu Netanjahu.
W ciągu ostatniego roku doszło do częstych konfliktów między Netanjahu a Gallantem. Co ciekawe, premier wspomniał, że istnieje między nimi zbyt wiele rozbieżności co do sposobu prowadzenia działań wojennych. Decyzja o zastąpieniu Gallanta Katzem oznaczała nieoczekiwaną zmianę w izraelskiej polityce. Ten krok wynika z rosnącej presji międzynarodowej na Izrael, braku znaczących osiągnięć militarnych w konfliktach ze Strefą Gazy i Libanem oraz niedawnego apelu Turcji do Organizacji Narodów Zjednoczonych o wstrzymanie dostaw broni do Izraela. Moment, który zbiegł się z dniem wyborów w USA – gdzie stosunki Netanjahu z Partią Demokratyczną pozostają napięte – wydawał się sygnalizować jego gotowość do potencjalnego zwycięstwa Demokratów pod przywództwem Kamali Harris.
Gallant, pełniący tę funkcję od 29 grudnia 2022 r., znany był ze zdecydowanego stanowiska w kwestiach bezpieczeństwa i obronności. Wcześniej, w latach 2005–2010, pełnił funkcję dowódcy Południowego Dowództwa Sił Obronnych Izraela, gdzie dał się poznać jako doświadczony dowódca wojskowy, odgrywając kluczową rolę w planowaniu i przeprowadzaniu operacji w regionie. W trakcie swojej kariery Gallant musiał stawić czoła licznym wyzwaniom związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa południowych terytoriów Izraela, w tym konfliktom granicznym i zagrożeniom ze strony radykalnych ugrupowań w Gazie.
Choć dla wielu dymisja Gallanta była zaskoczeniem, jedno jest pewne: władze izraelskie przygotowują się do deeskalacji obecnych napięć w regionie. Wskazuje na to także powołanie na miejsce Gallanta byłego ministra spraw zagranicznych, który ma rozładować sytuację i przygotować zarówno wojsko, jak i naród do rozwiązania konfliktów z Gazą i Libanem.
Usunięcie Yoava Gallanta można przypisać kilku czynnikom. Po pierwsze, brak znaczących zwycięstw militarnych pod jego przywództwem spotkał się z krytyką ze strony opinii publicznej i rywali politycznych. Działania wojenne, które rozpoczęły się w październiku 2023 roku, trwają od ponad roku, co uwypukliło przedłużający się charakter konfliktu. W tym okresie Izrael poniósł znaczne straty: zginęło około 2000 Izraelczyków, w tym 756 żołnierzy i funkcjonariuszy policji. Ponadto ponad 10 000 osób zostało wysiedlonych ze swoich domów w północnej i wschodniej części kraju.
Przedłużający się charakter konfliktu oraz znaczna liczba ofiar w Gazie i Libanie wzbudziły obawy wśród zachodnich sojuszników Izraela. Organizacje międzynarodowe, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych i Human Rights Watch, wyraziły obawy w związku z humanitarnymi konsekwencjami operacji wojskowych. Kilka krajów zachodnich wzywa Izrael do zachowania powściągliwości i poszukiwania rozwiązań dyplomatycznych, co jest wyrazem krytyki obecnej strategii wojskowej.
Przedłużający się konflikt w Gazie i Libanie wywiera znaczną negatywną presję na gospodarkę Izraela. W II kwartale 2024 r. wzrost gospodarczy obniżył się o 1,5 pkt. w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego, sygnalizując zbliżanie się do stagnacji. Niedobór siły roboczej przekraczający 4,5% wynika z mobilizacji rezerwistów i ograniczonego dostępu dla pracowników palestyńskich, co prowadzi do spadku produktywności i rosnącej inflacji.
Międzynarodowe agencje ratingowe zareagowały na pogarszającą się sytuację gospodarczą Izraela. W sierpniu 2024 r. Fitch obniżył rating państwa Izraela z A+ do A z negatywną perspektywą, powołując się na rosnące ryzyko geopolityczne i zwiększone wydatki na obronę. We wrześniu 2024 r. agencja Moody’s poszła w jej ślady, obniżając rating Izraela z A2 do Baa1, zauważając, że dalsza eskalacja relacji z Hezbollahem może skutkować dodatkowymi obniżkami. W październiku 2024 r. agencja S&P Global Ratings również obniżyła rating Izraela z A+ do A, utrzymując perspektywę negatywną.
Wzrost wydatków wojskowych spowodował znaczne obciążenie budżetu państwa. Według S&P deficyt budżetowy Izraela w 2024 r. ma osiągnąć 9% PKB, znacznie przekraczając planowane 6,6%. Wzrost wydatków na obronę i cele socjalne nasila presję gospodarczą i może prowadzić do wzrostu długu publicznego.
Obniżone ratingi kredytowe i niestabilny klimat geopolityczny pogarszają środowisko inwestycyjne. Inwestorzy zagraniczni wykazują zwiększoną ostrożność, co prowadzi do odpływu kapitału i ograniczenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Rynki finansowe reagują zwiększoną zmiennością, podczas gdy waluta krajowa słabnie, co pogłębia wyzwania gospodarcze.
Powołanie Israela Katza na stanowisko ministra obrony można postrzegać jako próbę Netanjahu wzmocnienia pozycji Izraela na arenie międzynarodowej. Katz, dzięki swojemu doświadczeniu jako minister spraw zagranicznych, jest gotowy wzmocnić wysiłki dyplomatyczne kraju w odpowiedzi na krytykę i potencjalne sankcje. Jego umiejętności w negocjacjach międzynarodowych mogą pomóc w łagodzeniu napięć i poszukiwaniu nowych sojuszników lub wzmacnianiu istniejących partnerstw.
W ostatnich miesiącach Izrael stanął w obliczu poważnych wyzwań na scenie międzynarodowej, które znalazły odzwierciedlenie w masowych protestach, działaniach prawnych i inicjatywach dyplomatycznych przeciwko jego polityce.
W odpowiedzi na działania Izraela w Gazie w zachodnich stolicach i innych dużych miastach na całym świecie miały miejsce masowe demonstracje. W Londynie, Paryżu, Berlinie i poza nim tysiące ludzi wyszło na ulice, aby okazać solidarność z Palestyńczykami i potępić izraelskie operacje wojskowe. Protesty te sygnalizują rosnące niezadowolenie międzynarodowej opinii publicznej z polityki Izraela.
29 grudnia 2023 roku Republika Południowej Afryki złożyła sprawę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS), zarzucając Izraelowi naruszenie Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. Republika Południowej Afryki argumentuje, że działania Izraela w Strefie Gazy można zakwalifikować jako akty ludobójstwa. W październiku 2024 r. Republika Południowej Afryki złożyła do sądu memorandum zawierające dowody na poparcie swojej sprawy.
Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) bada także oskarżenia wobec Izraela o rzekome zbrodnie wojenne na terytoriach palestyńskich. Chociaż Izrael nie uznaje jurysdykcji MTK, dochodzenie jest kontynuowane, zwiększając presję międzynarodową na ten kraj.
Türkiye zwróciła się do Organizacji Narodów Zjednoczonych, wzywając do zakazu dostaw broni do Izraela, powołując się na konieczność zapobieżenia dalszym działaniom wojskowym przeciwko Palestyńczykom. Apel ten odzwierciedla rosnące zaniepokojenie społeczności międzynarodowej w związku z eskalacją konfliktu i rolą w nim Izraela.
Wydarzenia te wskazują na rosnącą izolację dyplomatyczną Izraela. Międzynarodowe protesty, wyzwania prawne i inicjatywy dyplomatyczne mogą mieć szkodliwy wpływ na zdolności obronne kraju, ograniczając dostęp do zasobów wojskowych i wsparcia sojuszniczego.
W tym kontekście powołanie doświadczonego dyplomaty na stanowisko ministra obrony może być strategicznym posunięciem, mającym na celu przeciwstawienie się presji międzynarodowej i wzmocnienie wsparcia Izraela na arenie międzynarodowej. Doświadczenie dyplomatyczne nowego ministra mogłoby zwiększyć zaangażowanie Izraela w organizacje i państwa międzynarodowe, a także złagodzić krytykę skierowaną pod adresem tego kraju.
W kraju dymisja Gallanta i powołanie Katza na ministra obrony można postrzegać jako próbę zademonstrowania przez premiera Benjamina Netanjahu zdecydowania i gotowości do zmian w obliczu rosnącej presji zarówno ze strony przeciwników politycznych, jak i części społeczeństwa. Posunięcie to ma na celu nie tylko wzmocnienie zaufania społecznego do rządu, ale także ugruntowanie jego pozycji w obliczu wyzwań zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, w tym pogarszających się warunków bezpieczeństwa i rosnącej krytyki dotychczasowej polityki.
W obliczu rosnącej polaryzacji społecznej i przedłużających się kryzysów politycznych, które nasiliły się w ostatnich latach, takie zmiany w rządzie wywołują mieszane reakcje. Niektórzy postrzegają to jako próbę zaprezentowania nowego podejścia i podkreślenia zaangażowania w reformy, podczas gdy inni postrzegają to jako powierzchowne działanie, które nie uwzględnia głębszych problemów kraju. Debata na temat tego, czy te zmiany personalne mogą rzeczywiście zmienić sytuację, staje się szczególnie aktualna w kontekście wysokich kosztów trwających kampanii wojskowych, trudności gospodarczych i osłabionej spójności społecznej.
Zwolnienie Gallanta, biorąc pod uwagę jego reputację osoby twardej w kwestii bezpieczeństwa, może zostać odebrane jako próba zmiany punktu widzenia opinii publicznej i znalezienia kozła ofiarnego niedawnych niedociągnięć. Jego odejście sprawia wrażenie, jakby rząd dążył do rozładowywania napięć i redystrybucji odpowiedzialności, co zdaniem części analityków pozwala Netanjahu zachować kapitał polityczny i zmniejszyć ryzyko bezpośredniej krytyki. Krytycy argumentują jednak, że taka strategia może jedynie tymczasowo złagodzić napięcia, nie zajmując się podstawowymi kwestiami zarządzania i planowania strategicznego.
W tym kontekście nominacja Katza wydaje się próbą sprowadzenia nowej osoby, która mogłaby zaproponować alternatywne podejście do istniejących wyzwań, ale rodzi również pytania o jego zdolność do stawienia czoła palącym kwestiom bezpieczeństwa narodowego i stabilności politycznej. Pogłębiający się podział społeczny w świetle tych zmian staje się jeszcze bardziej wyraźny, podkreślając złożony i wieloaspektowy charakter wewnętrznych sprzeczności oraz kalkulacji politycznych rządu.
W świetle powyższego widać, że działania Netanjahu mają na celu utrzymanie kontroli nad sytuacją i zapobieganie dalszej eskalacji napięcia wewnętrznego. Istnieje jednak ryzyko, że zastąpienie ministra obrony narodowej bez zasadniczych zmian strategicznych może nie przynieść pożądanych rezultatów. Podział społeczny, wynikający z połączenia wyzwań militarnych, gospodarczych i społecznych, stawia przed izraelskim rządem ogromne zadanie – utrzymanie zaufania publicznego, stabilizacja gospodarki i przywrócenie międzynarodowego wsparcia.
